تأثیر قارچ تریکودرما بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم و جو و کاهش جذب کادمیوم در خاک آلوده به نیترات کادمیوم

به منظور بررسی اثر قارچ trichoderma harzianum بر عملکرد، اجزای عملکرد گندم و جو و کاهش جذب کادمیوم در خاک آلوده به نیترات کادمیوم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی در سال 1389 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل قارچ t. harzianum در دو سطح (عدم کاربرد و کاربرد) و سطوح مختلف نیترات کادمیوم (صفر، 50، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر) بود. نتایج آزمایش نشان داد که حضور تریکودرما در گندم توانسته عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، عملکرد دانه، شاخص تحمل، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین بر تجمع کادمیوم در ساقه و دانه نیز تأثیر معنی داری داشت. اما در گیاه جو عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، شاخص تحمل، تعداد سنبله در بوته و میزان تجمع کادمیوم در ریشه و ساقه تحت تأثیر کاربرد تریکودرما قرار گرفتند. اثر ساده نیترات کادمیوم نیز در گندم بر صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، شاخص تحمل، شاخص برداشت، ضریب تسهیم و در گیاه جو جز بر وزن دانه در هر سنبله بر تمامی صفات معنی دار بود. همچنین تجمع کادمیوم در خاک و قسمت های مختلف اندام های گیاهی در گندم و جو تحت تأثیر نیترات کادمیوم قرار گرفتند. اثر متقابل تریکودرما و نیترات کادمیوم در گندم بر عملکرد دانه، شاخص تحمل، تعداد سنبله در بوته و وزن دانه در هر سنبله و تجمع کادمیوم در برگ و دانه و در گیاه جو بر صفات عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، شاخص برداشت، تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله و تجمع کادمیوم در ریشه اختلاف معنی داری را نشان داد. براساس مقایسه میانگین، حضور تریکودرما در گندم عملکرد بیولوژیک را نسبت به عدم حضور آن حدود 46 درصد افزایش داد. در حالی که در گیاه جو بالاترین عملکرد بیولوژیک مربوط به حضور تریکودرما و سطح 100 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم بود. همچنین عملکرد دانه گندم در حضور تریکودرما بدون آلودگی به نیترات کادمیوم نسبت به عدم حضور تریکودرما از افزایش 65 درصدی برخوردار بود. درحالیکه این افزایش برای جو حدود 22 درصد بود. در سطوح مختلف آلودگی نیترات کادمیوم، تیمار عدم آلودگی دارای بیشترین عملکرد دانه بود که با افزایش غلظت نیترات کادمیوم 19 درصد کاهش نسبت به شاهد مشاهده شد. تیمارهای 100 و 150 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم از کمترین میزان شاخص برداشت در گیاه گندم (به ترتیب 37 و 27 درصد کاهش نسبت به شاهد) برخوردار بودند. در گیاه جو نیز بالاترین شاخص برداشت در حضور تریکودرما و بدون آلودگی به نیترات کادمیوم مشاهده شد. بالاترین شاخص تحمل در گندم و جو در حضور تریکودرما (10 و 14 درصد نسبت به شاهد) بدست آمد. همچنین با افزایش غلظت نیترات کادمیوم، شاخص تحمل به ترتیب در گندم و جو 21 و 19 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. بالاترین میزان ضریب تسهیم در هر دو گیاه در تیمار شاهد مشاهده شد که با افزایش سطوح آلودگی به نیترات کادمیوم، میزان ضریب تسهیم نسبت به شاهد به ترتیب 38 و 57 درصد کاهش یافت. در گندم در سطح صفر و 50 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم، کاربرد تریکودرما موجب افزایش معنی دار (به ترتیب 60 و 100 درصد) تعداد سنبله در بوته شد اما در سطوح بالاتر (100 و 150 میلی گرم در لیتر) کاربرد تریکودرما نتوانست به طور معنی داری تعداد سنبله در بوته را افزایش دهد. در گیاه جو بیشترین تعداد سنبله در بوته در تیمار قارچ تریکودرما و سطح 50 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم مشاهده شد. در گندم با افزایش غلظت نیترات کادمیوم تعداد دانه در هر سنبله نسبت به شاهد 24 درصد کاهش یافت. در گیاه جو بیشترین تعداد دانه در سنبله در تیمار حضور تریکودرما و سطح 100 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم بود. با توجه به افزایش تعداد دانه در سنبله و افزایش عملکرد بوته در گندم، وزن هزار دانه در حضور تریکودرما نسبت به عدم حضور آن از 10 درصد کاهش برخوردار بود. در سطوح مختلف نیترات کادمیوم بیشترین وزن هزار دانه جو در تیمار شاهد مشاهده شد و با افزایش سطح 150 آلودگی، وزن هزار دانه نسبت به شاهد حدود 18 درصد کاهش یافت. کمترین میزان تجمع کادمیوم در خاک در هر دو گیاه مربوط به تیمار شاهد بود که با افزایش سطح آلودگی، تجمع کادمیوم در خاک به طور چشمگیری افزایش یافت و یک سیر صعودی را به دنبال داشت. بیشترین میزان تجمع کادمیوم در دانه گندم مربوط به تیمار قارچ تریکودرما و سطح 150 میلی گرم در لیتر نیترات کادمیوم بود. همچنین کمترین میزان تجمع کادمیوم در دانه جو در تیمار شاهد مشاهده شد که با افزایش میزان آلودگی در خاک میزان تجمع کادمیوم را در دانه به طور قابل توجه ای افزایش یافت.